بررسی اهمیت پدافند غیر عامل درصنعت بیمه










علی فصیحی
شماره پرسنلی : 4910
آبان 1386
مقدمه :
در گذشته نگاه به پدافند غیرعامل منحصر به مباحث فیزیکی و آسیب به تجهیزات و تاسیسات بود اما امروز نگرش به پدافند غیرعامل به تهدید در چهار حوزه سایبری، زیستی، پرتوی و شیمیایی است.
تهدیدات دشمن ثابت بوده اما مدلها و رویکردهای دشمن تغییر کرده است لذا لازم است که ما تمام مدلها و رویکردها را دقیقا شناسایی کرده و سپس مقبال هر مدل و رویکردی، یک رویکرد دفاعی داشته باشیم.پاسخ به این سوال که تهدیدات اساسی در حوزه صنعت بیمه چیست به این نکته بستگی دارد که دشمن از حوزه تهدید نظامی صرف به سمت یک تهدید همه جانبه حرکت کرده واسم آن را قدرت هوشمند یعنی بکارگیری تمام مؤلفه های قدرت در حوزه تهدید علیه کشوردیگر گذاشته اند.
بیان مسئله :
امروز میتوانیم بگوییم مدرن ترین تهدید اقتصادی بر علیه ما دارد شکل میگیرد و تقریبا تمام تجربیات گذشته دشمن درحوزه جنگ اقتصادی بر علیه کشورها، اکنون بر علیه ما متمرکز شده است در حوزه هایی مثل بانک مرکزی ، پول، ارز، فاینانس ، بیمه و در حوزه تکنولوژیهای نو شاهد میباشیم. در حوزههای بازرگانی و صنعتی، بستن شرکتهای همکار، موضوع بانکی، فشار ناشی از کمبود نقدینگی و حتی موضوعاتی مثل ترابری هوایی و دریایی، بیمه و تمام اینها وارد حوزه جنگ شده است.
کما اینکه در دوره هشت سال جنگ تحمیلی خودداری شرکت های بیمه خارجی از پوشش بیمه نفت کش ها نمونه مشخصی از اهداف جنگ اقتصادی آنان بود که بیمه ایران با سربلندی از این تهدید دشمن یک فرصت ساخت و توان خود را به رخ دشمنان کشید.
در ابعاد حفاظت از فرآیندها عملیاتی و تکالیف ماموریتی دستگاه‏ها، حفاظت از پرسنل، حفاظت از سامانه‏های مبادلات اسناد فیزیکی و الکترونیکی، حفاظت میدانی فیزیکی، حفاظت در برابر تهدیدات تخلیه اطلاعاتی و جاسوسی بیگانگان و سایر تهدیدات پیگیری می‏شود.
حفاظت از جان مردم، حفاظت از زیر ساختهای حیاتی، استمرار خدمات ضروری، حفاظت از تاسیسات و تجهیزات ، حفاظت سایبری و... را می توان از کارکردهای کلی پدافند غیر عامل عنوان نمود.
عمده ترين اهداف پدافند غير عامل را مي توان در اين سه گروه خلاصه نمود :
- ايمن سازي
- كاهش آسيب پذيري زير ساخت هاي مورد نياز
- استمرار و پايداري در خدمات رساني
با درک اهمیت این نقش ها و مسئولیت‏هاست که ما باید از تمام ظرفیت‏ها برای پایداری خدمت در شرایط بحران استفاده نموده و بتوانیم به شکلی عمل نماییم که امکان تداوم خدمت در شرایط بروز بحران امکان پذیر باشد. برای همین تعامل و مساعدت با سازمان پدافند غیر عامل برای دست یافتن به چنین آمادگی از تکالیف مهم ماست.
طبیعتا پدافند غیر عامل با توجه به اینکه تلاش میکند طیف کاملی از تهدیدات را بررسی و پایش نموده و نسبت به آنها مدل دفاعلی ارائه دهد، دراولین گام باید ببینیم که تهدیدات شامل چه مواردی است و امروز در حوزه صنعت بیمه پاسخ چه تهدیدی را بدهیم و در چه حوزهای بیشتر توجه ودقت داشته باشیم.
اولویت های برنامه های پدافند غیر عامل را می توان : آموزش، شناسایی تهدیدها و آسیب های موجود در هر دستگاه ، انجام طرح های پژوهشی و انجام اقدامات پیشگیرانه در خصوص تهدیدات ویژه شرکت ها و سازمانها دانست.
پیشینه تاریخی :
دفاع مدنی یا دفاع غیر نظامی وبه قول ما پدافند غیر عامل تلاش برای محافظت از شهروندان یک دولت (عموما غیر جنگجویان ) از حملات نظامی و بلایای طبیعی است . این برنامه ها در ابتدا حداقل در اوایل دهه 1920 مورد بحث قرار گرفت و در دهه 1930 در بعضی از کشورها به عنوان تهدید جنگ و بمباران هوایی افزایش یافت. پس از آنکه تهدید تسلیحات هسته ای به رسمیت شناخته شد، از آن پس گسترده تر شد.
از زمان پایان جنگ سرد ، تمرکز دفاعی تا حد زیادی از حمله نظامی به شرایط اضطراری و بلایای طبیعی به طور کلی تغییر یافته است. مفهوم جدید توسط تعدادی از اصطلاحات توصیف شده است که هر کدام دارای سایه خاصی از معانی خود مانند مدیریت بحران ، مدیریت اضطراری ، آمادگی اضطراری ،برنامه ریزی احتمالی ، احتمالی مدنی، کمک های مدنی و حمایت مدنی است .
در برخی کشورها، دفاع مدنی به عنوان یک بخش کلیدی از "دفاع کامل" دیده می شود. به عنوان مثال، در سوئد ، کلمۀ سوئدی totförsvar اشاره به تعهد طیف وسیعی از منابع ملت به دفاع از خود - از جمله به حمایت از مدنی اشاره دارد . به همین ترتیب، بعضی از کشورها (به ویژه اتحاد جماهیر شوروی ) به عنوان بخشی از نیروهای مسلح خود یا به عنوان یک سرویس شبه نظامی، دارای واحدهای نظامی مدنی (نیروهای نظامی مدنی) را تشکیل دادند.
ظهور دفاع مدنی پیرو تجربه بمباران مناطق غیر نظامی در طول جنگ جهانی اول پایه ریزی شد . بمب گذاری در انگلیس در 19 ژانویه 1915 آغاز شد، عملیات بمب گذاری آلمان از جنگ جهانی اول به طرز شگفت انگیزی موثر بود،
پس از جنگ، توجه به دفاع مدنی در صورت جنگ، و کمیته اقدامات احتیاطی تهاجم هوایی (ARP) در سال 1924 برای بررسی راه های حصول اطمینان از حفاظت از غیر نظامیان از خطر حملات هوایی تاسیس شد .
یک اداره دولتی ویژه، اداره خدمات مدنی در سال 1935 توسط اداره امور داخلی تاسیس شد. اداره آن شامل ARP های قبلی و همچنین نگهبانان، آتش نشانان (در ابتدا خدمات آتش سوزی کمکی (AFS) و اخیرا سرویس ملی آتش نشانی (NFS ))، ناظران آتش نشانی، نجات، کمک های اولیه، حزب نانچر و صنعت. بیش از 1.9 میلیون نفر در CD حضور داشتند؛ تقریبا 2400 نفر جان خود را از دست دادند.
مسئولیت سازمان دفاع غیرنظامی با مقامات محلی بود. داوطلبان به واحد های مختلف وابسته به تجربه هدایت شده یا آموزش داده می شدند. هر سرویس دفاع ملی محلی به چند بخش تقسیم شد. آنان مسئول شناسایی ، تهیه گزارش محلی ، رهبری، سازماندهی، هدایت و کنترل عموم مردم بودند
گروه های نجات باید برای ارزیابی و سپس دسترسی به ساختمان های بمباران شده و بازیابی مجروحین یا رسیدگی به افراد مرده مورد استفاده قرار گیرند. این گروه علاوه بر این، تجهیزات گاز ، برق و آب را خاموش می کنند و ساختمان های نامنظم را تعمیر و یا تخلیه می کنند. خدمات پزشکی، از جمله کمک های اولیه و کمک های پزشکی در محل ارائه می دهند.
در فوریه 1936، یک کمیته فنی برای اقدامات ساختاری در برابر حملات هوایی ایجاد گردید. ، دولت بریتانیا تصمیم گرفت که این ویژگی دائمی را با طراحی استاندارد به صورت پناه گاه های بتنی بسازد.
در طی جنگ جهانی دوم ، ARP مسئولیت توزیع ماسک های گازی ، پناهگاه های هوایی پیش ساخته ، نگهداری پناهگاه های عمومی محلی را برعهده گرفت . ARP همچنین به گروه های نجات پس از حملات هوایی و حملات دیگر کمک کرد و بعضی از زنان به عنوان دست اندرکاران آمبولانس ARP مشغول کمک های اولیه برای مجروحین ، جستجو برای بازماندگان شدند.
ایالات متحده آمریکا
در ایالات متحده ، دفتر دفاع مدنی در ماه مه سال 1941 برای هماهنگ کردن تلاش های دفاع غیرنظامی تاسیس شد. آن را با گروه ارتش هماهنگ کرده و گروه های مشابه ARP بریتانیا تاسیس کرد. یکی از این گروه هایی که هنوز هم وجود دارد، گشت هوایی هواپیمایی است که ابتدا به عنوان یک کمکی غیر نظامی برای ارتش ایجاد شد . CAP در تاریخ 1 دسامبر 1941 با مأموریت اصلی دفاعی جستجو و نجات ایجاد شد.
در ایالات متحده یک برنامه دفاع ملی فدرال از سال 1951 تا 1994 وجود داشت.
در اکثر کشور های عضو سازمان پیمان آتلانتیک شمالی مانند ایالات متحده ، انگلستان و آلمان غربی و همچنین بلوک شوروی و به ویژه در کشورهای خنثی ( بی طرف ) مانند سوئیس و سوئد در دهه های 1950 و 1960 ، بسیاری از اقدامات مدنی دفاعی به منظور آماده سازی پس از جنگ هسته ای صورت گرفت .
.
رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا کندی (1961-63) تلاش های بلندپروازانه ای را برای نصب پناهگاه های بالادست در سراسر ایالات متحده آغاز کرد. این پناهگاه ها نمی توانست در مقابل اثرات انفجار و گرمای سلاح های هسته ای محافظت کند، اما برای برخی از محافظت ها علیه اثرات تابش که هفته ها ادامه پیدا می کند و حتی در مناطق دور از انفجار هسته ای نیز تاثیر می گذارد موثر بود.
نیروهای نظامی مدنی شوروی پس از حادثه هسته ای چرنوبیل 1986، نقش اصلی را در عملیات امدادرسانی گسترده فاجعه ایفا کردند.
کاهش
در کشورهای غربی، سیاست های دفاعی قوی مدنی هرگز به درستی اجرا نشد، زیرا اساسا با در نظر گرفتن « تخریب اطمینان متقابل » (MAD) ( بر پایه نظریه بازدارندگی استوار است که می گوید تهدید استفاده از سلاح های قوی علیه دشمن از استفاده دشمن از آن سلاح ها جلوگیری می کند. )
اکثر دولتهای کشورهای غربی، به استثنای سوئیس، تمرکز از دفاع در برابر جنگ هسته ای را جایگزین دفاع در برابر حمله تروریستی شامل سلاح های شیمیایی یا بیولوژیکی ننمودند.
در ایالات متحده، سازمان های مختلف دفاع مدنی در سال 1979 با سازمان مدیریت اورژانس فدرال (FEMA) جایگزین شدند. در سال 2002 این بخش از وزارت امنیت داخلی شد . تمرکز از جنگ هسته ای به یک رویکرد "همه خطرات" مدیریت جامع اورژانس منتقل شد . بلایای طبیعی و ظهور تهدیدات جدید مانندتروریسم موجب توجه بیشتر از دفاع داخلی سنتی به اشکال جدیدی از حفاظت مدنی نظیر مدیریت اورژانسی و امنیت ملی شده است .
وضعیت امروز
بسیاری از کشورها همچنان یک نیروی دفاع ملی را حفظ می کنند، که معمولا برای کمک در مقیاس وسیع در موارد اضطراری مدنی مانند سیل، زلزله، تهاجم و یا اختلال مدنی، بسیار متنوع هستند.
پس از حملات 11 سپتامبر در سال 2001، در ایالات متحده مفهوم دفاع شهری تحت چارچوب امنیت جهانی و مدیریت اضطراری همه خطرها مورد بازبینی قرار گرفت.
در اروپا لوگوی سی دی مثلث همچنان به طور گسترده ای مورد استفاده قرار می گیرد. لوگوی دفاع مقدماتی ایالات متحده در سال 2006 در لوگو FEMA استفاده شد و در آرم Patrol Civil Patrol ایالات متحده به آن اشاره شده است. [28] ساخته شده در سال 1939 توسط Charles Coiner از NW Ayer تبلیغات آژانس، آن را در سراسر جنگ جهانی دوم و دوران جنگ سرد استفاده می شود. در سال 2006، انجمن مدیریت اورژانسی ملی - یک سازمان آمریکایی که از مدیران اورژانس دولتی تشکیل شده است - «عادی» لوگوی مثلث دفاع مدنی بازنشسته شد و جایگزین آن با یک مفهوم سبک (برای مدیریت اضطراری ) جایگزین شد. [29] اما نام و علامت، همچنان توسط دفاع مقدماتی ایالت هاوایی [30] و امنیت ملی میهن / وزارت دفاع مدنی مورد استفاده قرار می گیرد. [31]
اصطلاح "حفاظت مدنی" در حال حاضر به طور گسترده ای در اتحادیه اروپا مورد استفاده قرار می گیرد تا به سیستم های تأیید شده توسط دولت و منابع مورد نیاز برای محافظت از جمعیت غیر نظامی، به ویژه در صورت وقوع بلایای طبیعی و تکنولوژیکی اشاره کند. در سال های اخیر بر آمادگی برای بلایای تکنولوژیکی ناشی از حملات تروریستی تأکید شده است. در کشورهای اتحادیه اروپا اصطلاح "مدیریت بحران" بر ابعاد سیاسی و امنیتی به جای اقدامات برای برآورده ساختن نیازهای فوری مردم تأکید دارد.
ارزیابی تهدید
تهدیدات غیرنظامیان و زندگی غیرنظامی( NBC )شامل جنگ های هسته ای ، زیستی و شیمیایی و دیگران، مانند CBRN مدرن تر (رادیولوژی ، شیمیایی و هسته ای) است . ارزیابی تهدید شامل بررسی هر تهدیدی می شود تا اقدامات پیشگیرانه در زندگی غیرنظامی صورت گیرد.
اشکال مختلف تهدید
مرسوم :
به مواد منفجره معمولی اشاره دارد.
اتمی :
بزرگترین تهدیدات ناشی از حملات هسته ای، اثرات انفجار، آتش سوزی و اشعه است. یکی از کشورهای آماده برای حمله هسته ای، سوئیس است . تقریبا هر ساختمان در سوئیس دارای یک ابر (پناهگاه) علیه بمب هسته ای است. سوئیس نیز در هر روستای دارای آژیرهای هوایی و حمله هسته ای است.
بمب کثیف :
"سلاح افزایش یافته رادیولوژیک" یا " بمب کثیف " از مواد منفجره برای پخش مواد رادیواکتیو استفاده می کند.
بیولوژیک :
تهدید اینجاست که عمدتا از میکروارگانیسمهای بیماریزا مانند باکتریها و ویروسها استفاده می شود.
شیمیایی :
شامل عوامل مختلف شیمیایی تهدیدی هستند مانند گاز عصبی .

آماده سازی
شامل ساخت پناهگاه های انفجاری و اطلاعات قبل از موقعیت، منابع و زیرساخت های اضطراری است. به عنوان مثال، بیشتر شهرهای بزرگ ایالات متحده اکنون دارای مراکز عملیاتی اضطراری زیرزمینی هستند که می توانند هماهنگی دفاعی را انجام دهند. FEMA همچنین دارای امکانات فراوان زیرزمینی برای همین هدف واقع در نزدیکی راه آهن های اصلی مانند Denton، Texas و Mount Weather ، ویرجینیا است.
سایر اقدامات شامل سیلوهای غلات، ذخیره ملی استراتژیک ، ذخایر نفت استراتژیک ، پراکندگی پل های حمل و نقل کامیون، تصفیه آب، پالایشگاه ها و... می شود.
برای حمایت و تکمیل تلاش در سطح ملی، منطقه ای و محلی با توجه به پیشگیری از بلایا، آمادگی مسئولان حفاظت از مددجویان و مداخلات در صورت وقوع حادثه و رسیدن به اهداف فوق به موارد ذیل توجه شود:
• ایجاد یک چارچوب برای همکاری موثر و سریع بین خدمات مختلف مدنی، زمانی که نیاز به کمک متقابل (پلیس، آتش نشانی ، خدمات بهداشتی ، خدمات عمومی ، سازمان های داوطلبانه)
• ایجاد و اجرای برنامه های آموزشی برای تیم های مداخله و هماهنگی و همچنین کارشناسان ارزیابی از جمله دوره های مشترک و سیستم های ارزشیابی
• افزایش انسجام اقدامات انجام شده در سطح بین المللی در زمینه حفاظت مدنی، به ویژه در زمینه همکاری آماده سازی همچنین شامل به اشتراک گذاری اطلاعات است:
• کمک به اطلاع رسانی به مردم، با توجه به افزایش سطح حفاظت از شهروندان
• جمع آوری و انتشار اطلاعات اضطراری معتبر
• گردآوری اطلاعات در مورد قابلیت های حفاظت مدنی ملی، منابع نظامی و پزشکی
اطمینان از اشتراک موثر اطلاعات بین مقامات مختلف
بازیابی
بازیابی شامل بازسازی زیرساخت های آسیب دیده، ساختمان ها و تولید است. مرحله بازیابی طولانی ترین و در نهایت گران ترین مرحله است. هنگامی که "بحران" فوری گذشت، همکاری از بین می رود و تلاش های بهبودی اغلب سیاسی می شوند و یا به عنوان فرصت های اقتصادی دیده می شوند.
آماده سازی برای بازیابی می تواند بسیار مفید باشد. اگر مقابله با منابع پیش از حمله پراکنده شوند، می توان از آبشارهای شکست اجتماعی جلوگیری کرد.


اصول پدافند عامل:
مجموعه اقدامات بنيادي و زير بنايي است كه در صورت بكار گيري مي*توان به اهداف پدافند غير عامل از قبيل تقليل خسارات و صدمات، كاهش قابليت و توانايي سامانه شناسائي، هدف يابي و دقت هدف گيري تسليحات آفندي دشمن و تحميل هزينه بيشتر به وي نائل گرديد.

در اكثر منابع علمي و نظامي دنيا اصول پدافند غير عامل شامل 6 الي 7 اقدام مشروحه ذيل مي*باشد كه در طراحي و برنامه ريزي*هاي و اقدامات اجرايي دقيقا مي*بايست مورد توجه قرار گيرد.

1- استتار Camouflage
2- اختفا Concealment
3- پوشش Cover
4- فريب Deception
5- تفرقه و پراكندگي Separation And Dispersion
6- مقاوم سازي و استحكامات Hardening
7- اعلام خبر Early warning

تعاريف و اصلاحات
پدافند (Active Defense)
عبارتست از بكارگيري مستقيم جنگ افزار، به منظور خنثي نمودن و يا كاهش اثرات عمليات خصمانه هوايي، زميني، دريايي، نفوذي و خرابكارانه بر روي اهداف مورد نظر.


پدافند غير عامل (Passive Defense)
به مجموعه اقداماتي اطلاق مي*گردد كه مستلزم بكارگيري جنگ افراز نبوده و با اجراي آن مي*توان از وارد شدن خسارات مالي به تجهيزات و تاسيسات حياتي و حساس نظامي و غير نظامي و تلفات انساني جلوگيري نموده و يا ميزان اين خسارات و تلفات را به حداقل ممكن كاهش داد.

دفاع غير نظامي (Civil Defsnse)
دفاع غيرنظامي تقليل خسارات مالي و صدمات جاني وارده بر غير نظاميان در جنگ يا در اثر حوادث طبيعي نظير سيل، زلزله، طوفان، آتش*فشان، آتش*سوزي و خشكسالي مي*باشد، در منابع خارجي، وظايف دفاع غير نظامي شامل چهار عنوان ذيل مي*باشد:

1- اقدامات پيشگيرانه و كاهش دهنده (Mitigation)
2- آماده سازي و امداد رساني (Preparation)
3- هشدار و اخطار (Response)
4- باز سازي مجدد (Recovery)

مراكز حياتي و مراكز ثقل (Vital and Gravity Centers)

مراكز و تاسيسات حياتي و پر اهميت كشور مي*باشند كه در صورت حمله و بمباران و انهدام آنها صدمات جدي به نظام اجتماعي، سياسي و نظامي كشور وارد شده، آنها را در يك مخاطره و بحران جدي قرار مي*دهد.

مراكز حياتي (Vita Centers)

مراكزي هستند كه در صورت انهدام كل يا قسمتي از آنها، موجب بروز بحران، آسيب و صدمات قابل توجه در نظام سياسي، هدايت، كنترل و فرماندهي، توليدي و اقتصادي، پشتيباني، ارتباطي و مواصلاتي، اجتماعي، دفاعي با سطح تاثيرگذاري در سراسر كشور گردد.

مراكز حساس (Critical Centers)

مراكزي هستند كه در صورت انهدام كل يا قسمتي از آنها، موجب بروز بحران، آسيب و صدمات قابل*توجهي در نظام سياسي، هدايت، كنترل و فرماندهي توليدي و اقتصادي، پشتيباني، ارتباطي و مواصلاتي، اجتماعي، دفاعي با سطح تاثير گذاري منطقه*اي در كشور گردد.

مراكز مهم (Important Centers)

مراكزي هستند كه در صورت انهدام كل يا قسمتي از آنها، موجب بروز آسيب و صدمات محدود در نظام سياسي، اجتماعي، دفاعي با سطح تاثير گذاري محلي در كشور گردد.

استتار و اختفاء (Camouflage & Concealment)

فن و هنري است كه با استفاده از وسائل طبيعي يا مصنوعي، امكان كشف و شناسائي نيروها، تجهيزات و تاسيسات را از ديده باني، تجسس و عكسبرداري دشمن تقليل داده و يا مخفي داشته و حفاظت نمايد.
مفهوم كلي استتار، همرنگ و هم*شكل كردن تاسيسات، تجهيزات و نيروها با محيط اطراف مي*باشد.
اختفا، حفاظت در برابر ديد دشمن را تامين مي*نمايد و استتار امكان كشف يا شناسايي نيروها، تجهيزات و تاسيسات و فعاليتهاي را تقليل مي*دهد.

پراكندگي(Dispersion)

گسترش* باز و پخش نمودن و تمركز زدايي نيروها، تجهيزات، تاسيسات يا فعاليت*هاي خودي، به منظور تقليل آسيب پذيري آنها در مقابل عمليات دشمن به طوري كه مجموعه*اي از آنها هدف واحدي را براي دشمن تشكيل ندهند.

تفرقه و جابجايي (Separation and Movement)

جداسازي، گسترش افراد، تجهيزات و فعاليت*هاي خودي از محل استقرار اصلي به محلي ديگر به منظور تقليل آسيب پذيري، كاهش خسارات و تلفات مي*باشد، مانند: انتقال هواپيما*هاي مسافرتي به فرودگاه*هاي دورتر از برد سلاح*هاي دشمن و يا انتقال تجهيزات حساس قابل حمل از محل اصلي به محل موقت كه به علت عدم شناسايي و حساسيت مكاني، داراي امنيت و حفاظت بيشتري مي*باشد.

استتار، اختفاء و ماكت فريبنده CC& D

استفاده و بهره برداري از اقدامات تجهيزات و روش*هايي براي پنهان نمودن، همگون سازي، تغيير شكل، شبيه سازي، ايجاد طعمه فريبنده و حذف شكل منظم هندسي اهداف در جهت ممانعت از كشف و شناسائي نيروها، تجهيزات، تاسيسات و فعاليت*هاي خودي توسط سامانه*هاي آشكار ساز و حساسه دشمن.



فريب (Deception)

كليه اقدامات طراحي شده حيله*گرانه*اي كه موجب گمراهي دشمن در نيل به اطلاعات و محاسبه و برآورد صحيح از توان كمي و كيفي طرف مقابل گرديده و او را در تشخيص هدف و هدف گيري با شك و ترديد مواجه نمايد.

مقاوم سازي و استحكامات (Fortification)

ايجاد هر گونه حفاظتي كه در مقابل اصابت مستقيم بمب، راكت، موشك، گلوله توپخانه، خمپاره و يا تركش آنها مقاومت نموده و مانع صدمه رسيدن به نفرات، تجهيزات يا تاسيسات گرديده و اثرات تركش و موج انفجار را به طور نسبي خنثي نمايد. پناهگاه، جان پناه، سازه*هاي امن و مقاوم*سازي تاسيسات، ايجاد استحكامات صحرايي و سازه*هاي موقتي، دال بتني، كيسه شن، خاك*ريز، بشكه شن و يا استوانه بتني و... جزء استحكامات محسوب مي*شوند.

اعلام خبر (Early warning)

آگاهي و هشدار به نيروهاي خودي مبني بر نزديك بودن عمليات تعرضي دشمن.
اين هشدار كه براي آماده شدن مي*باشد، ممكن است چند ساعت، چند روز و يا زماني طولاني*تر از آغاز مخاصمات اعلام گردد.
دستگاه*ها و وسايل اعلام خبر شامل رادار، ديده*باني بصري، آژير، بلندگو، پيامها و آگاهي هاي هشدار دهند مي*باشد.

مكان يابي (Site selection)

يكي از اقدامات اساسي و عمده پدافند غير عامل، انتخاب مكان مناسب مي*باشد تا آنجا كه ممكن است بايد از ايجاد تاسيسات حياتي و حساس در دشت*هاي مسطح يا نسبتا هموار اجتناب كرد. زيرا تاسيسات احداث شده در چنين محل*هايي را نمي*توان از ديد دشمن مخفي نگاهداشت.
ايجاد تاسيسات حياتي و حساس در كنار بزرگراه*ها، جاده*هاي اصلي، كنار سواحل دريا، رودخانه*ها و نزديكي مرزها موجب سهولت شناسايي و هدف يابي آسان آنها توسط دشمن مي*گردد.


توضيح اينكه سه موضوع عمده كه مي*بايست در مكان يابي به آن توجه خاص مبذول گردد به شرح ذيل مي*باشد:
1- ماموريت (Mission)
امكان اجراي ماموريت در مكان تعيين شده موجود باشد.
2- پراكندگي (Dispersion)
وسعت مكان انتخابي به صورتي باشد كه امكان پراكندگي مناسب تاسيسات و تجهيزات را فراهم نمايد.
3- شكل عوارض و محيط (Terrain Pattern)

الزامات قانونی پدافند غیر عامل
آیین نامه اجرایی بند (11) ماده (121) قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی ،اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران :
آیین*نامه

اجرایی بند (11) ماده (121) قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی*،اجتماعی و فرهنگی
جمهوری اسلامی ایران

شماره* : .19454ت*33260هـ تاریخ : 1384.04.22
سازمان مدیریت و برنامه*ریزی کشور ـ وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح
هیأت وزیران در جلسه مورخ 1384.4.8 بنا به پیشنهاد شماره 101.55749 مورخ
1384.3.31سازمان مدیریت و برنامه*ریزی کشور و به استناد بند (11) ماده (121) قانون
برنامه چهارم توسعه اقتصادی*،اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران ـ مصوب 1383ـ
آیین*نامه اجرایی بند یاد شده را به شرح ذیل*تصویب نمود:

آیین*نامه اجرایی بند (11) ماده (121) قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی*،
اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران

ماده 1ـ در این آیین*نامه اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط بکار برده می*شوند:
الف ـ پدافند غیرعامل*: مجموعه اقدامات غیرمسلحانه*ای که موجب کاهش آسیب پذیری
نیروی انسانی* ،ساختمانها و تاسیسات*، تجهیزات و شریانهای کشور در مقابل عملیات
خصمانه و مخرب دشمن می*گردد.
ب ـ مراکز تحت پوشش*: کلیه تزیربنایی*، ساختمانهای حساس و شریانهای اصلی و حیاتی
کشور اعم ازآنکه در دست مطالعه*، اجرا و یا در حال بهره*برداری می*باشند و احتمال
حملات نظامی دشمن علیه آنها وجوددارد به شرح زیر سطح بندی می*شود:
1- اصلی و حیاتی*: مراکزی که دارای گستره فعالیت ملی می*باشند و وجود و استمرار
فعالیت آنها برای*کشور حیاتی است و آسیب یا تصرف آنها بوسیله دشمن باعث اختلال کلی
در اداره امور کشور می*گردد.
2- مراکز حساس*: مراکزی که دارای گستره فعالیت منطقه*ای می*باشند و وجود و
استمرار فعالیت آنها برای*مناطقی از کشور ضروری است و آسیب یا تصرف آنها بوسیله
دشمن باعث بروز اختلال در بخشی از کشورمی*گردد.
3- مراکز مهم*: مراکزی که دارای گستره فعالیت محلی می*باشند و وجود و استمرار
فعالیت آنها برای*بخشی از کشور دارای اهمیت است و آسیب یا تصرف آنها بوسیله دشمن
باعث بروز اختلال در بخشی ازکشور می*گردد.
ج ـ کمیته دائمی*: کمیته دائمی پدافند غیرعامل کشور متشکل از نمایندگان ستاد کل
نیروهای مسلح*، دولت*و قرارگاه پدافند هوایی خاتم*الانبیاء (ص*) که براساس فرمان
رهبری تشکیل گردیده است*.
د ـ دبیرخانه کمیته دائمی*: دبیرخانه کمیته دائمی پدافند غیرعامل مستقر در ستاد کل
نیروهای مسلح*.
هـ ـ سازمان مدیریت*: سازمان مدیریت و برنامه*ریزی کشور
و ـ وزارت دفاع*: وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح
ز ـ قرارگاه پدافند: قرارگاه پدافند هوایی خاتم*الانبیاء (ص*)
ح ـ کمیته دستگاه اجرایی*: کمیته*های پدافند غیرعامل دستگاههای اجرایی کشور که با
مسؤولیت بالاترین*مقام دستگاه یا یکی از معاونین وی با اختیارات کافی تشکیل
می*گردد.

ماده 2ـ وظایف و اختیارات کمیته دائمی عبارتند از:
1- تصویب سیاستها و خط مشی*های پدافند غیر عامل کشور
2- ایجاد زمینه*های مناسب فرهنگی به منظور ارتقای آگاهی درخصوص پدافند غیرعامل
3- تصویب ضوابط و دستور العملهای (عمومی و اختصاصی*) مرتبط با این آیین*نامه
4- تعیین مصادیق تأسیسات زیربنایی*، ساختمانهای حساس و شریانهای اصلی و حیاتی کشور
5- تصویب سطح بندی و اولویت بندی مراکز تحت پوشش براساس پیشنهاد دستگاه مربوط
6- تصویب طرحهای پدافند غیرعامل و برآورد اعتبار مورد نیاز آن تبصره ـ کمیته دائمی
می*تواند حسب*مورد تصویب طرحهای پدافند غیرعامل مراکز مهم را به کمیته پدافند
غیرعامل دستگاههای مشمول تفویض*نماید.
7- بررسی و تایید نتایج ارزیابی*ها از اجرای طرحهای پدافند غیرعامل به منظور اصلاح
و بهینه*سازی*طرحها و روش*ها
8- نظارت بر اجرای صحیح آیین*نامه موجود
9- ایجاد هماهنگی لازم در دستگاههای اجرایی به منظور توسعه*، ارتقای آگاهی و رعایت
پدافندغیرعامل*.

ماده 3ـ دبیرخانه کمیته دائمی وظایف و اختیارات زیر را برعهده دارد:
1- تهیه پیش نویس سیاستها و خط مشی*ها به منظور ارایه به کمیته دائمی
2- بررسی دستورالعملهای پیشنهادی و تنظیم دستور جلسات کمیته دائمی
3- تنظیم اولویت موضوعات جهت طرح در جلسات کمیته دائمی
4-ابلاغ ضوابط و دستورالعملهای مصوب کمیته دائمی به دستگاههای مشمول

ماده 4 ـ وزارت دفاع دارای وظایف و اختیارات زیر است*:
1- پیگیری اجرای طرحهای پدافند غیرعامل
2- تهیه و تدوین ضوابط و مقررات عمومی در زمینه پدافند غیرعامل و پیشنهاد آن به
کمیته دائمی
3- انجام پژوهشهای نظری و کاربردی عمومی در زمینه پدافند غیرعامل با استفاده از
ظرفیتهای بخش*دفاع
4-برنامه*ریزی و اجرای آموزشهای کوتاه مدت پدافند غیرعامل
5- ارزیابی فنی طرحهای پدافند غیرعامل تهیه شده توسط کمیته دستگاههای اجرایی
6- تهیه گزارش نظارت بر اجرای پدافند غیرعامل دستگاههای اجرایی و ارایه آن به
کمیته دائمی

ماده 5 ـ سازمان مدیریت مسؤول لحاظ نمودن مصوبات فنی کمیته دائمی در تهیه*، تدوین
و ابلاغ ضوابط*و معیارهای فنی به دستگاههای اجرایی می*باشد.
ماده 6ـ قرارگاه پدافند دارای وظایف و اختیارات زیر است*:
1- تبیین و برآورد تهدیدات و شناسایی دقیق تسلیحات دشمن از نظر زمان*، حجم و منطقه
عمل جهتارایه به کمیته دائمی
2- هماهنگ سازی برنامه*های پدافند عامل و غیرعامل با توجه به میزان اثربخشی پدافند
در هر نقطه وارایه پیشنهاد به کمیته دائمی
3- ارزیابی عملیاتی اولویت بندی مراکز تحت پوشش با توجه به برآورد تهدیدات و
پیشنهاد به کمیته*دائمی
ماده 7ـ وظایف و اختیارات کمیته*های دستگاههای اجرایی عبارتند از:
1- بررسی و پیشنهاد سطح بندی و اولویت بندی مراکز دستگاه مربوط
2- پیگیری تهیه و اجرای طرح پدافند غیرعامل مراکز موجود براساس مصوبات کمیته دائمی
و نظام فنی واجرایی کشور به نحوی که در طول برنامه چهارم توسعه اقتصادی*، اجتماعی
و فرهنگی جمهوری اسلامی*ایران ـ مصوب 1383ـ حداقل مراکز حیاتی و حساس کشور ایمن
سازی شوند.
3- نظارت بر اعمال ضوابط و مقررات پدافند غیرعامل در طرحهای دستگاه مربوط
4-انجام پژوهشها و آموزشهای تخصصی و عمومی در زمینه پدافند غیرعامل مرتبط با
موضوعات*تخصصی دستگاه مربوط

ماده 8 ـ در مورد طرحهای مصوب و در دست اجرا یا در دست مطالعه که اعتبار آنها از
محل بودجه*عمومی کشور تأمین می*گردد، دستگاه اجرایی موظف است اعتبار مربوط به
رعایت اجرای ضوابط و مقرراتپدافند غیرعامل را ضمن اعتبار سالانه آن دستگاه
پیش*بینی نماید.

ماده 9ـ سازمان مدیریت و برنامه*ریزی کشور با توجه به مصوبات کمیته دائمی در مورد
تأمین اعتبارمراکز در حال بهره*برداری*، مربوط به دستگاههایی که از محل بودجه
عمومی کشور تأمین اعتبار می*گردند،براساس پیشنهاد هریک از دستگاههای اجرایی و با
رعایت مفاد ماده (32) قانون برنامه چهارم توسعه اعتبارمورد نیاز برای اجرای طرحهای
پدافند غیرعامل مراکز مذکور را ضمن لایحه بودجه سالیانه کشور پیش*بینی*می*نماید.
ماده 10ـ کلیه شرکتهای دولتی موظفند اعتبار مورد نیاز برای طرحهای پدافند غیرعامل
مربوط به مراکزدر حال بهره*برداری*، در دست اجرا و یا در دست مطالعه مربوط را از
محل منابع داخلی پیش*بینی*تأمین نمایند.
محمدرضا عارف - معاون اول رئیس جمهور
پیشنهادات :
پیشنهادات ذیل در جهت توسعه وبهینه سازی فعالیت های پدافند غیر عامل در بیمه ایران ارائه می گردد:
- ایجاد ساختار سازمانی مناسب در شرکت در خصوص پدافند غیرعامل و ایجاد زمینه ای مناسب جهت حمایت از برنامه ها ،تثبیت جایگاه سازمانی و اجرای مصوبات و برنامه های پدافند غیرعامل.
- تمرکز سرورها و مرکز داده های شرکت در حداقل دو استان برای مقابله با حملات سایبری
- مقاوم سازی ساختمان ها وتاسیسات شرکت برای محافظت از نیروی انسانی و تجهیزات به منظور خدمات دهی در مواقع بحرانی
- برنامه ریزی جهت ایجاد کمیته علمی پدافند غیر عامل شرکت با مشارکت کارشناسان حوزه های مختلف اعم از : IT ، پشتیبانی ، فنی ، روابط عمومی ، آموزش و سایر واحد های موثر با محوریت مدیریت حراست.
- توسعه فناوری های کلیدی در داخل شرکت ، خصوصا" آی سی تی به عنوان زیرساخت مهم کشورکه پیشران توسعه اقتصادی محسوب می شود.
- برنامه ریزی و برگزاری دوره های تربیت مدرس در جهت تربیت نیروی انسانی متخصص مورد نیاز پدافند غیرعامل در استان ها.
- برگزاری دوره های آموزشی کوتاه مدت براساس نیاز و اولویت های پدافند غیرعامل با شرایط مختص بیمه ایران.
- آموزش کارکنان در خصوص عدم پاسخگویی مکالمات خارجی غیر ضروری و مکالمات مشکوک داخلی .
- آموزش کارکنان در خصوص باز نکردن ایمیل های نا آشنا و غیر معتبر جهت جلوگیری از نفوذ بد افزارها.


علی فصیحی
کارشناس بیمه